Việt Nam Dự kiến Vận hành Thí điểm Sàn Giao dịch Carbon vào Cuối Năm 2026

Tổng thư ký Quốc hội Lê Quang Mạnh phát biểu tại phiên họp sáng 28/10. Ảnh: Media Quốc hội

Thông tin được nêu trong báo cáo giám sát việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường 2020, trong đó xây dựng thị trường carbon là một trong sáu nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm cần hoàn thành trước năm 2026 nhằm thúc đẩy chính sách bảo vệ môi trường. Thị trường carbon là nơi các doanh nghiệp, tổ chức mua bán quyền phát thải khí nhà kính thông qua tín chỉ hoặc hạn ngạch carbon. Doanh nghiệp thiếu hụt có thể mua thêm để bù đắp lượng phát thải, trong khi bên bán là các đơn vị có thặng dư tín chỉ hoặc tạo ra tín chỉ thông qua hoạt động giảm phát thải.

Dù có nhiều tiềm năng, Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức trong quá trình phát triển thị trường này. Bà Hà Hồng Hạnh, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận tỉnh Khánh Hòa, cho biết hiện chỉ có 2–3 trung tâm trong nước đủ năng lực kiểm kê khí nhà kính đạt chuẩn quốc tế, trong khi dữ liệu phát thải còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho việc xác định hạn ngạch và giám sát. Ngoài ra, các doanh nghiệp muốn bán tín chỉ hiện phải thông qua trung gian quốc tế với chi phí cao, làm giảm lợi ích thực tế.

Bà Hà Hồng Hạnh - Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận tỉnh Khánh Hoà phát biểu tại phiên thảo luận, sáng 28/10. Ảnh: Media Quốc hội

Bà Hạnh đề xuất cần hoàn thiện khung pháp lý cho sàn giao dịch carbon, bao gồm quy định về phân bổ, mua bán hạn ngạch và vận hành thị trường. Đồng thời, cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về phát thải khí nhà kính thống nhất từ trung ương đến doanh nghiệp. Nhà nước cũng nên hỗ trợ chi phí kiểm toán, đăng ký tín chỉ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, và ưu đãi thuế hoặc tín dụng xanh cho các đơn vị tiên phong trong giảm phát thải.

Bên cạnh thị trường carbon, Việt Nam sẽ sớm ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn 2045. Các biện pháp cấp bách sẽ được triển khai ngay tại Hà Nội và TP.HCM để kiểm soát ô nhiễm bụi mịn. Chính phủ cũng sẽ xây dựng hệ thống thông tin và dữ liệu kiểm kê khí nhà kính trực tuyến, giúp theo dõi, phân tích và báo cáo kết quả kịp thời. Đến cuối năm 2026, cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia sẽ được đưa vào vận hành, kết nối liên thông với các hệ thống dữ liệu quốc gia khác và chia sẻ theo thời gian thực.

Theo đánh giá của Đoàn giám sát, công tác bảo vệ môi trường của Việt Nam đã đạt nhiều kết quả tích cực. Ba trong năm chỉ tiêu đến năm 2025 đã vượt kế hoạch, gồm:

• Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị đạt chuẩn;
• Tỷ lệ khu công nghiệp, khu chế xuất có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn;
• Tỷ lệ che phủ rừng.

Các nguồn thải lớn đã được kiểm soát tốt, không xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng. Tuy vậy, vẫn còn tồn tại hạn chế như ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn, đặc biệt là bụi mịn, khiến Hà Nội và TP.HCM nhiều thời điểm lọt nhóm thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Ngoài ra, hạ tầng kỹ thuật môi trường còn lạc hậu – chỉ 18% lượng nước thải đô thị được xử lý; mới 31,5% cụm công nghiệp và 16,6% làng nghề có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt yêu cầu.    

Việc vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon vào cuối năm 2026 đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình hiện thực hóa cam kết giảm phát thải của Việt Nam. Tuy nhiên, để thị trường vận hành hiệu quả và minh bạch, cần song hành giữa hoàn thiện khung pháp lý, chuẩn hóa dữ liệu phát thải, và nâng cao năng lực cho các bên tham gia. Thị trường carbon không chỉ là công cụ kinh tế trong quản lý khí nhà kính, mà còn là nền tảng thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững hơn.
 

Thuỳ Linh